Cảnh báo hệ lụy từ mất cân bằng giới tính ở Việt Nam

Cảnh báo hệ lụy từ mất cân bằng giới tính ở Việt Nam

22/12/2022

Tỷ số giới tính khi sinh (TSGTKS) được tính bằng số trẻ em trai sinh sống trên 100 trẻ em gái sinh sống. TSGTKS ở mức “tự nhiên” hay TSGTKS bình thường là từ 105 đến 106 bé trai trên 100 bé gái được sinh ra.

Mất cân bằng TSGTKS thường do ba yếu tố chi phối: (1) Tâm lý ưa thích có con trai khiến lựa chọn giới tính thiên lệch về giới là sự mong muốn; (2) Qui mô gia đình nhỏ và mức sinh giảm dẫn đến việc lựa chọn giới tính dựa trên định kiến giới trở nên cần thiết; và (3) Công nghệ mới cho biết giới tính thai nhi khiến lựa chọn giới tính trở nên khả thi.

TSGTKS bắt đầu tăng tại Việt Nam vào khoảng năm 2004. Tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh đã lan rộng trên cả nước, xuất hiện ở cả khu vực thành thị và nông thôn. Trong những năm gần đây, TSGTKS hàng năm dao động nhẹ quanh ở mức 111-112. Theo Tổng điều tra năm 2019, TSGTKS của Việt Nam là 111,5 trẻ em trai trên 100 trẻ em gái được sinh ra, cho thấy mức độ mất cân bằng giới tính khi sinh rất cao. Hiện TSGTKS của Việt Nam cao thứ ba châu Á, đứng sau Trung Quốc và Ấn Độ.

Tại Quyết định số 3671/QĐ-BYT ngày 02/8/2021 về danh sách tỉnh, thành phố thuộc các vùng theo tỷ số giới tính khi sinh sử dụng để xây dựng đề án kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh giai đoạn 2021-2025 của Bộ Y tế, có 21 tỉnh có tỷ lệ giới tính khi sinh trên 112 bé trai/100 bé gái; 18 tỉnh có tỷ số giới tính khi sinh từ 109-112 bé trai/100 bé gái và 24 tỉnh có tỷ lệ giới tính khi sinh dưới 109 bé trai/100 bé gái. Trong đó, Sơn La có tỷ lệ giới tính khi sinh cao nhất là 118,2 bé trai/100 bé gái; tỉnh Hưng Yên 118,1 bé trai/100 bé gái; tỉnh Bắc Ninh 117,7 bé trai/100 bé gái, Hà Nội 113 bé trai/100 bé gái…

Sự mất cân bằng TSGTKS ở Việt Nam sẽ để lại những tác động lâu dài đến cấu trúc dân số của đất nước. Đối với người trưởng thành từ 15-49 tuổi, sẽ có 1,5 triệu nam giới dư thừa vào năm 2034 và con số này có thể tiếp tục tăng lên đến gần 2,5 triệu người vào năm 2059 (tương ứng với 9,5% dân số nam) nếu TSGTKS không giảm.

Tình trạng này có thể khiến phụ nữ trong độ tuổi kết hôn ở nhóm dễ bị tổn thương trong xã hội phải đối mặt với nguy cơ bị bạo lực, bóc lột tình dục và nạn buôn bán người nhiều hơn do sự cạnh tranh tìm kiếm bạn đời của nam giới ngày càng gay gắt hơn.

Để giải quyết vấn đề này, việc nâng cao nhận thức của cộng đồng về mất cân bằng giới tính khi sinh, về vai trò và giá trị của phụ nữ và trẻ em gái, thúc đẩy thực hiện bình đẳng giới là rất quan trọng.